8 tot 11 april 2024 – STUDIEREIS NOORD-FRANKRIJK
DE REIS DIT JAAR? NOORD-FRANKRIJK
WAAR HET SOCIALISME ONTSTOND,
MAAR …
van maandag 7 tot en met donderdag 11 april 2024
We kozen Noord-Frankrijk en namen daar Roubaix als uitvalsbasis. Daar waar het socialisme bij wijze van spreken ontstond en bloeide.
De streek waar Gentenaar Pierre De Geyter de Internationale componeerde in 1888. De tekst was van Eugène Pottier, geschreven in de “bloedige week”, 22-28 mei 1871, het einde van de onderdrukking van de Parijse commune. De eerste jaren werd de tekst trouwens gezongen op de melodie van de Marseillaise .
De deelnemerslijst was al zeer snel vol gelopen. Dus pech voor zij / hen die niet meekonden. Maar ze kunnen hier verdere informatie vinden over de bezoeken en contacten die we tijdens deze studiereis hadden.
Een streek waar nu vooral extreem rechts de plak zwaait… Rassemblement National (RN), het vroegere Front National (FN), van Marine Le Pen, haalde in heel veel gemeentes in de regio absolute meerderheden.
Dit wilden we, onze reisstijl indachtig, van dichtbij analyseren. Maar ook Sangatte kwam aan bod met het debacle van het Europees migratiebeleid met als vermaledijd dieptepunt het akkoord dat de Unie wenst af te sluiten met Tunesië. Europa was hier vertegenwoordigd door een liberaal (Mark Rutten), een christendemocraat, Voorzitter van de Europese Commissie – Ursula von der Leyen en een neo-fascist (Georgia Meloni). Wat een trio.
Maandag 8 april 2024
We bezochten in de voormiddag Grande-Synthe, de bakermat voor burgerparticipatie, opgestart door Damien Carême. Wat uitleg over ons bezoek aan Grande Synthe.
We werden er ontvangen door Hélène BELLENGIER, Chargée de projet Suivi de la Démarche de Transition et mobilités durables. We begeven ons naar l’Avant-Made (Maison de l’Alimentation Durable et de l’Ecologie populaire) située Place Abbé Pierre à Grande-Synthe. We laten even Hélène aan het woord : « Concernant les intervenants, je serai présente pour ma part pour la présentation de la démarche de transition globale de la ville et vous suivrait également pour la visite sur le terrain des projets. Ma collègue Pauline Delautel sera également présente pour échanger avec vous sur le projet d’épicerie. Après cette présentation et ces échanges à l’Avant-MADE, nous nous dirigerons vers un jardin populaire puis vers le projet de la micro-ferme communale où d’autres collègues seront présents. Notre chef de service Julian Mierzejewski sera présent également sur cette visite ainsi que notre élue Madame Karima Touil sous réserve d’empêchement de dernière minute. »
De maandagnamiddag hadden we het over de vluchtelingenproblematiek met een bezoek aan MRS (Mobile Refugees Support) in Duinkerke waar we uitleg kregen over de vluchtelingenproblematiek en de duizenden mensen die in erbarmelijke omstandigheden wachten om Engeland te bereiken.
Dinsdag 9 april 2024
Dinsdag 9 april starten we met een fietstocht. Onze gidse is Emmanuelle Bugara. Het fietsprogramma was toegespitst rond ecologie/transitie en we eindigden aan La Ferme Urbaine du Trichon aan de overkant van La Baraka, een coöperatief restaurant als resultaat van een jarenlange werking rond Transitie in Roubaix.
- Le grand 8 → Le Grand Huit est une association basée à Lille et spécialisée dans la sensibilisation aux mobilités alternatives à la voiture. Elle propose des animations ludiques et balades ludiques à vélo, de la location de tandems et vélos originaux ainsi que le prêt de trottinettes aux collaborateurs pendant un mois, l’occasion de tester un mode de déplacements entre la marche et le vélo. Son outil « Eco-rassemblement » vise à encourager les participants d’un événement à se déplacer autrement, en valorisant les économies (monétaires et environnementales) réalisées par les déplacements en modes alternatifs à la voiture individuelle. Pour en savoir plus : www.legrandhuit.eu
- thème: mobilités urbaines dans le futur et rélation avec transition écologique
Après l’avoir fait sombrer, l’industrie textile fait revivre Roubaix
Il y a un siècle, le travail des ouvriers et ouvrières du textile avait fait de Roubaix l’une des villes les plus puissantes d’Europe, jusqu’à ce que les patrons des usines ratent le coche de l’innovation et délocalisent à l’étranger. Toute l’économie s’en est trouvée foudroyée. Aujourd’hui, la « ville aux 1 000 cheminées » se remet doucement grâce à la mode durable. (02 octobre 2023)
source: Après l’avoir fait sombrer, l’industrie textile fait revivre Roubaix – L’Humanité
(extrait) La réalité est dure : 47 % de la population est non scolarisée ou non diplômée, et le taux de pauvreté culmine à 53 %. Ses habitants gagnent dès qu’ils en ont les moyens les communes avoisinantes. Les autres villes de la métropole lilloise se tiennent à distance respectueuse, de peur de connaître un sort similaire.
Entre 1973 et 1975, 40 000 salariés perdent leur emploi
Au début de la crise, dans les années 1960, 60 % des vêtements en laine sont encore produits dans les manufactures de Roubaix et de Tourcoing. Et pourtant, le déclin s’amorce. Le bruit assourdissant des métiers à tisser fait alors place au silence. Un silence pesant, lourd. La colère des ouvriers et ouvrières se fait sourde. Elle gronde mais reste pour l’heure inaudible, quand les salariés des entreprises de Roubaix perdent tour à tour leur emploi. Entre 1954 et 1968, le nombre d’emplois est divisé par deux. Les raisons ? la concurrence de nouvelles matières comme le jean, mais aussi l’émergence d’une production massive dans le monde, en particulier en Asie du Sud-Est.
Pour l’histoire: Roubaix : centre textile et terre d’entrepreneurs – Presses universitaires du Septentrion (Roubaix – Presses universitaires du Septentrion)
Een eerste bezoek was bij Récycle Moi en La Vie est Belt. Twee projecten in een oud industrieel gebouw van de vroegere textielnijverheid. Bij ReCycle Moi doen ze aan fietsrecycling met een sociaal doel. ReCycle-Moi wil zoveel mogelijk fietsen hergebruiken en jobs creëren voor mensen in moeilijkheden. Herstellen, Hergebruiken en Recyclen zijn de woorden die ReCycle-Moi kenmerken. La Vie est Belt ontwerpt ecologisch verantwoorde accessoires van geüpcyclede materialen, gemaakt in Frankrijk in solidaire werkplaatsen in het noorden van Frankrijk. Ze maken voornamelijk broeksriemen van oude (fiets)banden. Maar ook autobanden en (oude) brandslangen worden gebruikt voor het maken van nieuwe zaken.
Vervolgens fietsten we door tot El Cagette die nu hun lokalen hebben in een niet meer in gebruik zijnde schoolgebouw (nadat er brand was in hun vorige gebouw). El’Cagette is in eerste instantie wat we in Brussel noemen een “SAGAL”: SAGAL staat voor Solidaire Aankoopgroep voor Artisanale Landbouw (GASAP in het Frans). Een SAGAL koopt producten rechtstreeks bij de producent, betaalt die op voorhand en verbindt zich ertoe tijdens een afgesproken periode bestellingen te plaatsen (minstens een jaar). Zo komt de landbouwer of groentekweker niet voor verrassingen te staan. Voor een overzicht van waar je in het Brusselse Gewest zo’n aankoopgroep kan vinden: GASAP-kaart. Deze Solidaire aankoopgroep is in 2016 opgericht door burgers van Roubaix, met de steun van de Université populaire et citoyenne. In april 2018 werd de beweging een vereniging onder de wet van 1901 (soort vzw / asbl), en tevens lid van de beweging “Roubaix en transition”. Hun doel is de toegang tot kwaliteitsproducten voor iedereen te vergemakkelijken, gewoon door zich samen te organiseren. Bekijk ook een videovoorstelling over El Cagette.
El Cagette wil
- de controle over onze voedingskeuzes en -praktijken terugwinnen.
- anders consumeren en productiemethoden ondersteunen die de gezondheid respecteren:
- gezondheid
- het milieu (gewassen geteeld zonder pesticiden of herbiciden die de bodem, de biodiversiteit en het landschap in stand houden, en productie- en transportmethoden die minder energie verbruiken).
- het werk van producenten (eerlijk loon, waardige werkomstandigheden).
- deze eisen te verzoenen met het streven naar aantrekkelijke of redelijke prijzen, zodat deze producten voor iedereen toegankelijk zijn, ook voor gezinnen met een bescheiden inkomen:
- door onze bestellingen te groeperen.
- door het aantal tussenpersonen te verminderen.
- door de voorkeur te geven aan korte trajecten en reizen te optimaliseren.
- door de voorkeur te geven aan “bulk”-producten.
- door workshops en collectieve acties te ontwikkelen (plukken, workshops jam maken, uitwisseling van knowhow met de nadruk op zelfgemaakte producten).
- een plaats zijn waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, van elkaars gezelschap kunnen genieten en kennis kunnen uitwisselen, waardoor er banden kunnen ontstaan en men elkaar kan helpen.
Zie ook hun Charter: La charte des produits – EL CAGETTE
We laten nu ook even de enthousaiste Anne Lescieux, de voorzitster van deze vereniging, aan het woord: El cagette essaie d’être un des endroits rares, précieux mais fragile de mixité sociale. Ce projet part des citoyens et il est fidèle à ce qu’est Roubaix dans sa diversité. El’Cagette biedt ook een scala aan activiteiten, afhankelijk van de vaardigheden en interesses van de mensen: een Repair’Café, een fietsworkshop, een naaiworkshop en La Marmite, waar mensen kunnen koken en samen een biologische, lokale maaltijd kunnen delen. Het enige wat we hier willen doen is mensen koesteren en relaties opbouwen.”
En hier een korte video over een Brusselse Gasap die ijvert voor een Voor een duurzaam landbouwmodel .
Nadien begaven we ons , met onderweg nog wat toelichting over hoe men in Roubaix op enkele plaatsen probeert een veilige situatie te scheppen voor het “zachte” verkeer (voetgangers en fietsers), naar “La Ferme Urbaine du Trichon (de stadsboerderij La Trichon). In het centrum van Roubaix, op een braakliggend terrein van 9000m2, vinden ze de stad van morgen uit en het leven dat daarbij hoort. We krijgen er uitleg van Vincent. De Trichon stadsboerderij zal uiteindelijk een combinatie worden van een gedeelde tuin, een zelfoogst boerderij en een centrum op een derde locatie gewijd aan voedsel, korte distributiekanalen en nieuwe overgangsdiensten en -beroepen. Het is een prachtige plek waar nieuwe manieren van handelen en samenleven ontkiemen die kiezen voor een meer solidaire samenleving in een maatschappij in volle (klimaat) transitie. .
De fietstocht werd afgesloten met een vegetarische bio-lunch in het coöperatief restaurant La Baraka. Daar kregen we nog een uitgebreide toelichting van Vincent Boutry, voorzitter van de Université Populaire Citoyenne de Roubaix die aan de basis lag (en ligt) van een heleboel projecten (zoals El Cagette, La Ferme du Trichon, Baraka) voor de transitie van Roubaix, en dit van onder uit: via een langdurige werking met de lokale bevolking.
In de namiddag zouden we Mehdi Chalah ontmoeten, maar het is hem niet gelukt op de afspraak te komen Mehdi zit in de oppositie in de gemeenteraad van Roubaix (PS) en ook in de groupe Metropole durable et solidaire.
Daarna begaven we ons naar Hénin Beaumont voor een gesprek met Gianni Ranieri (PCF). Een gesprek in Hénin-Beaumont, zowat het hol van de leeuw. Marine Le Pen was er
gemeenteraadslid tussen 2008 en 2011 en in 2014 was het de eerste gemeente in Frankrijk waar het Front National, nu Rassemblement National, een absolute meerderheid haalde. Na tientallen jaren van socialistisch bestuur kwam hier extreemrechts aan de macht met ondertussen een monsterscore van 75´%. Er zijn nog welgeteld 3 gemeenteraadsleden die niet tot RN behoren. We hebben met Gianni Ranieri, lid van PCF een gesprek over “Hoe is het leven in een door extreemrechts geleid bestuur? Hoe kan dit vermeden worden enz enz…“. En ja, dit gesprek van meer dan een uur is opgenomen en kan je hier beluisteren.
Op woensdag 10 en donderdag 11 april is Guido Deloof onze gids. Guido begeleidt ons de twee volgende dagen in Roubaix en Tourcoing.
Woensdag 10 april 2024
Guido is grote kenner van Noord-Frankrijk en van Roubaix / Tourcoing meer in het bijzonder. We vertrokken om 9 uur vanaf ons hotel voor een bezoek aan meerdere arbeidersbeluiken (une courée in het Frans). Steeds gebouwd nabij de fabriek waar de arbeidersgezinnen in armoedige omstandigheden leefden. Er was slechts één WC en één waterpomp voor de families. Recent nog liet Guillaume Delbar, de burgemeester van Roubaix, weten dat hij alle courées met de grond gelijk wil maken. De term “gentrification” wordt er vervangen door “stratégie de ville créative”;.
We keren terug via het borstbeeld van Jules Guesde, de eerste verkozen socialist die in het Franse parlement zijn intrede deed voor het kiesdistrict Roubaix.
We vertellen het verhaal van Pierre De Geyter, de man die "de internationale" componeerde. We wandelen langs “La Piscine”, één van de bekendste culturele plaatsen in Roubaix. We horen waarom het zwembad en de baden werden opgericht en ook iets over de architectuur en de architect Baert vertellen We wandelen naar de sociale woonwijk Alma-gare die rondom rond werd afgezet met betonnen blokken. Alles wat hier in de jaren 1980 als sociale woonwijk werd gebouwd, wordt er afgebroken (zie de actie hiertegen tot in Brussel met ARAU). Hier wonen de armsten onder de armsten, de ratten lopen er rond en de wijk biedt een troosteloze aanblik. Weet dat in Roubaix 45 % van de bevolking onder de armoedegrens leeft.
Hier leefden vroeger de Vlaamse textielarbeiders. Hun kerk Saint Joseph, midden in de oude wijk, staat er nog steeds! De restauratie van de kerk kostte 5 miljoen euro. Binnenin was de kerk beschilderd met de textielpatronen die de arbeiders weefden in de fabriek aangevuld met een stoet van meer dan 200 heiligen. Alles werd betaald door de textielpatroons.Daar vertellen we de opkomst van de textielindustrie in Roubaix, de komst van de Vlaamse textielarbeiders en de organisatie van de socialistische partij met de hulp van de Gentse socialisten. De partij investeert vooral in coöperaties door het Belgische model van Vooruit in Gent te imiteren.
In de namiddag gaan we naar Les Archives du travail waar we een rondleiding krijgen. Ook La Condition Publique staat op het lijstje. La Condition Publique was de plaats waar het katoen en de wol “officieel”; werd gewogen. Er waren altijd problemen met het gewicht van de balen want er werd water aan toegevoegd om deze zwaarder te maken. Nu is dit een culturele plaats.
Donderdag 11 april 2024
8u30 vertrek met de bus via het Parc Barbieux in RBX, aangelegd op het oude tracé van het kanaal dat de Schelde met de Deûle verbond. Prachtig voorbeeld segregatie arme/rijke buurt.
Verder langs de wijk l’union. Oude fabrieken worden afgebroken (Euralille III) of hergebruikt + nieuwe woonwijk. Verder naar de wijk la Bourgogne (huisvesting immigranten uit Noord-Afrika vanaf 1970). We komen aan in Tourcoing waar we eerst , om 9u30, een afspraak hadden met Samuel Meegens, Sécretaire CGT van Tourcoin en sécretaire communication union départementale cgt Nord. We hebben het over de opkomst van het syndicalisme en “la droite” in Tourcoing.
Bezoek centrum van Tourcoing met standbeeld burgemeester Gustave Dron. Hij werd er burgemeester in 1925. Was arts, liet een zwembad bouwen (kinderen leren zwemmen + bad), richte ook een sanatorium (aandoening luchtwegen) en een voetbalploeg op (US Tourcoing)
Middageten in het restaurant du Haze in Tourcoing. Dit is een restaurant met een missie: La Table du Haze trekt alles uit de kast om integratie te bevorderen. Sinds maart 2022 opende het zijn deuren. Het restaurant, dat gerund wordt door de Association Initiative Formation Emploi, biedt mensen de kans om een horecaopleiding te volgen en tegen lage prijzen te eten.
Daarna stond het Institut du Monde Arabe op het programma waar we worden ontvangen en ook de tentoonstelling bezoeken (https://www.ima-tourcoing.fr/institut-monde-arabe-tourcoing/fares-cachoux-i-figures-contemporaines/).
Donderdagnamiddag hadden we een gepast afsluitingsbezoek aan het kleine museum (in oprichting) over “La Route de la Laine” (de route van de wol) Dit is een project opgestart tamelijk snel na de stopzetting van de activiteiten van La Tossée, een wolwas en wol-kaard (kammen) fabriek in Tourcoing Op een donkere dag in 2004 sloot dat kambedrijf in Tossée de deuren, waardoor tweehonderd banen verloren gingen. Maar de vereniging die de voormalige medewerkers hebben gecreëerd, is nog steeds springlevend. Vandaag verdedigt ze haar project om een grootstedelijk textielmuseum te creëren. En dat hebben we bezocht. We werden er vriendelijk ontvangen door Bouzid Belgacem, voorzitter van de UGT (Union des Gens du Textile) en tevens oud-gesalarieerde van La Tossée en oud-delegée voor de vakbond CFDT, en Maurice Vidrequin, ook oud-gesalarieerde (kaarder of kammer, invetter van de machines, mecanicien en syndicalist voor de CFTC). Maurice is ook voorzitter van de vereniging “Anciens Salariés du Peignage de la Tossée”. Bekijk hier hoe dit bezoek ongeveer verliep: VISITE AU MUSÉE DE LA TOSSÉE (Tourcoing).